Yaprak: Bitkilerin Temel Organı Yaprak, bitkilerde fotosentez ve solunumun gerçekleşmesini sağlayan temel organdır. Gövde ve yan dallarındaki boğumdan çıkan ve büyümesi sınırlı olan yapılar olarak bilinirler. Yaprakların birçok önemli görevi bulunmaktadır. Yaprakların Görevleri ve Özellikleri Yaprak, bitkinin terlemesini ve meyve vermesini sağlar. Ağaçların dallarında bulunur ve genellikle yeşil renkte olmaktadırlar. Çoğu ağaç türünde yapraklar kış aylarında dökülür ve yaz mevsimine doğru yeniden çıkar. Ancak çam ağacı gibi bazı ağaçlardaki yapraklar kışın da dökülmez ve sürekli yeşil renkte kalırlar. Yaprakların ortasından sapına kadar uzanan kalın bir damar vardır ve bu damarlardan ayrılan ince damarlar bulunur. Yaprak sapının gövdeye bağlandığı yerde bir yaprakçık meydana gelir ve bu yaprakçık "kulakçık" olarak adlandırılır. Yaprak Türleri Yapraklar, damarlarının dağılış biçimine ve kenarlarının girinti ve çıkıntısına göre türlere ayrılırlar:
Yapraklar üzerinde delikler ve gözenekler bulunmaktadır. Bitkiler, almaları gereken oksijeni bu gözenekler ve delikler sayesinde alır ve dışarıya karbondioksit olarak geri çıkarır. Su buharı da bu delik ve gözeneklerden çıkar ve bu sayede bitki sıcaklardan korunmuş olur. Fotosentez ve Solunum Yapraklar, oksijen, karbondioksit ve güneş ışığı alarak bitkinin besin ihtiyacını karşılar. Yapraklar, yan tomurcukların büyüme konisinin yanında bulunan yaprak taslaklarından meydana gelir. Sınırlı bir büyüme gösterdiklerinden ve kısa süreli olarak çıktıklarından kısa sürgün olarak da bilinmektedirler. Fotosentezin en çok görüldüğü yer yapraklardır çünkü yapraklar kloroplast bakımından zengindir. Yapraklar yapısal olarak üç kısımdan oluşmaktadır:
Sapı olmayan yapraklar tabanlarıyla gövdeyi sarar veya gövdeyi delinmiş gibi çevreler ve karşılıklı iki yaprak tabanlarıyla birleşmiş olur. Yaprağın iç kısımları fotosentez olayı için en elverişli yerdir çünkü hücrelerinde fazla sayıda kloroplast bulunur ve fazla ışık alırlar. Fotosentez olayında kullanılacak su ve suda erimiş maddeleri alma ve fotosentez ürünlerini iletim demetlerine ulaştırma bakımından oldukça elverişlidir. Sonbaharda ağaçlar yapraklarını dökmeye başlarlar. Bu işlem olurken yaprak dökülmeye başlamadan kısa bir süre önce yaprak sapının dip tarafında parankima hücrelerinden meydana gelen bir ayrılma tabakası oluşur. Bu ayrılma tabakasının hücreleri dıştan içe doğru çok sayıda bölünerek iletim dokusuna kadar çoğalır ve yuvarlaklaşır. Sonra da orta lamel eriyerek birbirinden ayrılır ve bu olaydan sonra hafif bir rüzgarla bile yaprak dalından düşer. Bu olay sırasında yaprak sarı veya kırmızı bir renk alır ve yaprak dökülmesi bu şekilde gerçekleşir. Her ağacın yaprağı dökülmez; mesela çam ağacının yaprağı dökülmez. |